به طور کلی قراردادها مبنای حقوق و الزامات طرفین قرارداد هستند اما در حقوق کار تعهدات کارگر و کارفرما در مقابل یکدیگر صرفا ناشی از قرارداد کار نیست، زیرا قانون کار دارای جنبه حمایتی است زیرا امکانات دو طرف قرارداد از جنبه‌های گوناگون اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی تفاوت بسیار دارد به همین دلیل دولت‌ها برای کمک به برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی و رعایت حال کارگران و همه کسانی که از طریق مزد بگیری زندگی می‌کنند قوانین و مقررات و ضوابطی پیش‌بینی کرده اند که اجرای این مقررات و ضوابط با توجه به اینکه از قوانین آمره هستند الزامی است و عدم رعایت آنها تخلف محسوب شده و ضمانت اجرا دارد.

در ادامه این مقاله به تعهدات کارگر و کارفرما که نسبت به یکدیگر دارند خواهیم پرداخت با ما، بنیاد حقوقی میراث همراه باشید.

تعهدات کارفرما در برابر کارگر

اصولا کارفرمایان با کارگران قرارداد کتبی منعقد می نمایند علاوه بر تعهدات ناشی از انعقاد قرارداد، تکالیف وظایف آمره ای نیز در قانون کار بر عهده کارفرمایان گذاشته شده است که اعم از اینکه در قرارداد ذکر شده باشد یا نه جزو تعهدات کارفرما است که مهمترین آنها به شرح ذیل است:

۱. اختصاص دادن حداقل حقوق مورد تایید وزارت کار و تامین اجتماعی و پرداخت به موقع آن

در ماده ۳۵ قانون کار گفته شده مزد عبارت است از وجوه نقدی و یا غیر نقدی و یا مجموع آنها که در مقابل انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود.

مزد در قبال انجام کار به کارگر پرداخت می‌شود، کار رایگان و تبری انجام نخواهد شد، دولت‌ها به صورت‌های گوناگون در مسئله تعیین حداقل مزد که مسئله مهم و حیاتی است دخالت می‌کنند تا مزد بگیران بتوانند با تلاش و کار شرافتمندانه زندگی خود و خانواده‌شان را اداره کنند.

یکی از مهم ترین تعهدات کارفرما پرداخت به موقع و اختصاص حداقل مبلغ مورد تایید وزارت کار و تامین اجتماعی است.

شورای عالی کار در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ حداقل مزد در سال ۱۴۰۲ و نیز میزان افزایش حقوق سایر سطوح مزدی برای کارگران مشمول قانون کار را به شرح زیر تصویب نموده است:

• حداقل مزد روزانه: ۱۷۶۹۴۲۸ ریال (صد و هفتاد و شش هزار و نهصد و چهل و دو تومان)

• افزایش مزد سایر سطوح مزدی: روزانه ۲۱% مزد ثابت یا مبنا به اضافه‌ی روزانه ۸۳۵۹۶ ریال (هشت هزار و سیصد و پنجاه و نه تومان) به نسبت آخرین مزد سال ۱۴۰۱

• پایه سنوات: برای کسانی که در سال ۱۴۰۱ دارای یک سال سابقه کار شده و یا یک سال از دریافت آخرین پایه سنواتی آنان گذشته باشد، روزانه مبلغ ۷۰۰۰۰ ریال

• بدین ترتیب طبق بخشنامه حداقل مزد وزارت کار میزان افزایشات حقوق و دستمزد در مقطع زمانی ماهانه (ماه ۳۰ روزه) به شرح زیر خواهد بود:

• حداقل مزد ماهانه: ۵۳۰۸۲۸۴۰ ریال (پنج میلیون و سیصد و هشت هزار و دویست و هشتاد و چهار تومان)

• افزایش مزد سایر سطوح مزدی: ماهانه ۲۱% مزد ثابت یا مبنا به اضافه ی ۲۵۰۷۸۸۰ ریال به نسبت آخرین مزد سال ۱۴۰۱ (دویست و پنجاه هزار و هفتصد و هشتاد و هشت تومان)

• پایه سنوات: برای کسانی که در سال ۱۴۰۱ دارای یک سال سابقه کار شده و یا یک سال از دریافت آخرین پایه سنواتی آنان گذشته باشد، ماهانه به مبلغ ۲۱۰۰۰۰۰ ریال (دویست و ده هزار تومان)

• مزایای رفاهی و انگیزه‌ای:

• بن خواروبار کارگران: ماهانه ۱۱۰۰۰۰۰۰ ریال (یک میلیون و صد هزار تومان) خواهد بود

• کمک هزینه مسکن ۹۰۰۰۰۰۰ ریال (نهصد هزار تومان) پیشنهاد شد که پس از تصویب در هیات دولت قابل اجرا خواهد بود.

• بدین ترتیب حق اولاد نیز برای هر فرزند ماهانه برابر با ۵۳۰۸۲۸۴ ریال (پانصد و سی هزار و هشتصد و بیست و هشت تومان) خواهد بود.

۲. بیمه کردن کارگران

یکی دیگر از اصلی ترین تعهدات کارفرما در ماده 148 قانون کار آمده است: « کارفرمایان کارگاه های مشمول این قانون مکلفند براساس قانون تامین اجتماعی، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام نمایند.»

با توجه به اینکه بیمه کردن کارگران الزامی و از قواعد آمره است توسط قانونگذار در ماده 183 همین قانون ضمانت اجرای تخلف از آن ذکر شده است و آن عبارت است از اینکه : «کارفرمایانی که برخلاف مفاد ماده (۱۴۸) این قانون از بیمه نمودن کارگران خود خودداری نمایند، علاوه بر تادیه کلیه حقوق متعلق به کارگر (سهم کارفرما) با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به جریمه نقدی معادل دو تا ده برابر حق بیمه مربوطه محکوم خواهند شد.»

۳. معرفی به سازمان تامین اجتماعی برای گرفتن بیمه بیکاری در صورت عدم نیاز به فرد

در صورت اتمام قرارداد کار مطابق قوانین آمره قانون کار که از جمله تعهدات کارفرما است، وی مکلف است کارگر را بیمه جهت استحقاق بیمه بیکاری معرفی نماید.

۴. تامین ایمنی و سلامت کارگران

از دیگر تعهدات کارفرما این است که لوازم مورد نیاز جهت تامین ایمنی و سلامت کارگران را فراهم نماید، طبق برآورد سازمان بین المللی کار(ILO)  را فراهم نمایند ، طبق برآورد سازمان بین المللی کار (ILO) سالانه حدود ۲۷۰ میلیون حادثه ناشی از کار در جهان رخ می دهد و هر سال بیش از دو میلیون نفر در اثر حوادث و بیماری‌های ناشی از کار جان خود را از دست می‌دهند.

بیش از ۴ درصد تولید ناخالص ملی کشورهای جهان به جبران خسارات ناشی از حوادث کار اختصاص می‌یابد.

۵.  پرداخت حق السعی

این واژه برای اولین بار در قوانین کار ایران به کار رفته و در اصل از فقه اسلامی گرفته شده است، در ماده ۳۴ قانون کار حق و السعی چنین تعریف شده است: کلیه دریافت های قانونی کارگر به تبع قرارداد کاری وی شامل مزد یا حقوق، حق اولاد، حق سرپرستی، حق جذب، مزایای انگیزشی همچون، حق مسکن، بن کارگری، هزینه ایاب و ذهاب و سایر مزایای نقدی و غیر نقدی، مستمر و غیر مستمر، پاداش افزایش تولید، سود سالانه و نظایر آن را دریافت می کند را، حق السعی می نامند.

حق السعی در این تعریف دارای ابعاد گسترده‌ای است که علاوه بر مزد و حقوق پرداخت‌های دیگری را نیز شامل می‌شود که به اعتبار قانون کار و قرارداد کار از تعهدات کارفرما نسبت به کارگر است.

۶. پرداخت حق سنوات در تعهدات کارگر و کارفرما

طبق آخرین بخشنامه حق سنوات، ماده ۲۴ قانون کار در سال۹۲،  اصطلاح حق سنوات یا پاداش پایان کار مبلغی است که در پایان هر سال یا پایان هر قرارداد، از جمله تعهدات کارفرما است که به کارگران مشمول قانون کار پرداخت می‌گردد.

میزان حق سنوات معادل یک ماه آخرین مزد ثابت دریافتی به کارگر در هر سال است.

 ۷. دادن گواهی حسن انجام کار

از دیگر تعهدات کارفرما طبق ماده 187 قانون کار، کارفرما مکلف است که پس از پایان قرارداد کار و در صورت درخواست کارگر گواهی انجام کار که شامل  تاریخ شروع، تاریخ پایان کار و شغل انجام شده به کارگر ارائه دهد.

این گواهی نوعی رزومه کاری برای کارگر است تا به عنوان نمونه موفق انجام تعهدات برای کارهای بعدی ارائه کند.

۸. رعایت قواعد آمره شرایط کاری ذکر شده در قانون کار

اصولی ترین تعهدات کارفرما در بخش شرایط کار ذکر شده است، مطابق ماده ۵۱ و تبصره آن مجموع ساعت کار کارگران در هر هفته نباید از ۴۴ ساعت تجاوز نکند.

در کارهای سخت و زیان آور ساعات کار در هفته از ۳۶ ساعت نباید تجاوز نکند.

در مورد کارهای متناوب مانند کار نانوایی ها و رستوران ها فواصل تناوب کار و نیز کار اضافی از هنگام شروع تا خاتمه کار در مجموع نباید از ۱۵ ساعت تجاوز نکند.(ماده ۵۴ قانون کار)

پرداخت ۴۰ درصد اضافه بر مزد هر ساعت کار عادی به کارگر در صورت ارجاع اضافه کاری به او نیز از تعهدات کارفرما است، همچنین لازم است کارفرما بداند حداکثر ساعات کار اضافی ۸ ساعت در روز است، با ذکر این نکته که ارجاع کار اضافی در مورد کارگرانی که کار شبانه یا کارهای خطرناک و سخت و زیان آور انجام می دهند، ممنوع است.

برابر ماده ۶۴ قانون کار رعایت مرخصی استحقاقی سالانه کارگران، رعایت شرایط کاری پیش بینی شده در قانون برای زنان و کودکان ‌و نوجوانان نیز تعهدات کارفرما هستند و در صورت عدم رعایت آنها، کارگران می توانند با مراجعه به اداره کار حق و حقوق خود را مطالبه نمایند.

۹. اختصاص پایه سنوات

حق سنوات با پایه سنوات متفاوت است، پایه سنوات به صورت ماهانه یا در آخر سال به کارگران تعلق می‌یابد. 

این پرداختی، نوعی مزایای جانبی تلقی می‌شود در واقع پرداخت پایه سنوات، اجرای طرح طبقه بندی مشاغل در آن کارگاه یا سازمان است.

براساس قانون سنوات وزارت کار نرخ پایه سنوات در سال جاری در مورد کارگران دارای قرارداد دائم و موقت مشمول قانون کار که دارای یک سال سابقه کار هستند و یا یک سال از دریافت آخرین پایه (سنوات) آنان در همان کارگاه گذشته باشد، اعم از اینکه حق سنوات یا مزایای پایان کار خود را تسویه کرده باشند یا خیر، روزانه ۷۰.۰۰۰ ریال (در مجموع پنجاه و هشت هزار و سیصد و سی و سه ریال) است و پرداخت آن از تعهدات کارفرما است.

۱۰. پرداخت عیدی در پایان سال

از دیگر تعهدات کارفرما پرداخت عیدی است، مطابق قانون کار، میزان حداقل عیدی کارگران برای یک سال باید حداقل برابر با حقوق ۶۰ روز و حداکثر برابر ۹۰ روز حقوق ایشان باشد.

تعهدات کارگر در مقابل کارفرما

۱. انجام کار موضوع قرارداد

از مهمترین تعهدات کارگر انجام کار موضوع قرارداد است. طبق ماده 1 آیین‌نامه انضباطی در قوانین کاری کارگاه‌ها، چنانچه یک کارگر هنگام عمل به وظایف و تکالیف خود، کوتاهی داشته و خدمات مناسب را ارائه نکند، به نحوی که باعث ایجاد اختلال در امور کارگاه شود، دچار قصور در کار شده و کارفرمایان می‌توانند از طریق مراجع ذیصلاح، این امور را پیگیری کنند.

۲. رعایت امانت

کارگران در پروژه های مختلف با ابزار و اشیای با ارزش و گران‌ قیمتی که کارفرمایان در اختیار آنها قرار می‌دهند مواجه هستند یکی از بارزترین  تعهدات کارگر این است که در استفاده و مراقبت از این وسایل کوشا باشد و چنانچه در اثر عدم مهارت استفاده موجب بروز خسارت شود کارفرما می تواند جبران خسارت را از او بخواهد و البته این تعهد کارگر قابل تعمیم به اطلاعات کاری که به موجب حضور در آن پروژه از آن مطلع می گردند نیز هست و جزو تعهدات کارگر است که این اطلاعات را حفظ کرده و در مراقبت از آن کوشا باشند.

۳. اجرای دستورهای کارفرما

پذيرش درخواست كارفرمايان و عمل به آن‌ها از مشخص‌ترين تعهدات كارگر نسبت به كارفرما محسوب مي‌شود. علاوه بر کارفرمایان، در برخی از پروژه‌ها افرادی به عنوان مدیر، مسئول بخش یا سرکارگر بر فعالیت کارگران نظارت می‌کنند، بدیهی است که کارگران باید از دستورات این افراد البته در حد صلاحیتی که دارند، تبعیت کنند و موضوع قرارداد را پیش ببرند.

۴. رعایت مقررات انضباطی محل کار

طبق ماده 27 قانون کار، دو دلیل عمده بیان شده برای اخراج کارگر یکی قصور در انجام وظایف محوله و دیگری نقض آیین نامه های انضباطی کارگاه پس از تذکرات کتبی است.

پس می توان گفت سرنوشت ساز ترین تعهدات کارگر رعایت انضباط محیط کار است.

با عنایت به آنچه گفته شد بسیاری از تعهدات کارفرما و کارگر در مقابل یکدیگر حتی در فرض نبودن قرارداد کار نیز برقرار است چون این قواعد آمره هستند 

حتی اگر قرارداد کار وجود داشته باشد و به موجب آن کارگر با حضور در دفتر اسناد رسمی حق بیمه را از خود ساقط کرده باشد این قرارداد فاقد اعتبار قانونی و باطل است چون این توافق بر خلاف قانون است.بنیاد حقوقی میراث با ارائه خدمات تخصصی در راه اندازی کسب و کارها با همکاری وکیل متخصص اداره کار به شما کمک می کند تا حرفه و کار خود را از آسیب های قضایی در امان نگه دارید.

برای دریافت کلیه خدمات حقوقی، می‌توانید از طریق بخش “خدمات”  با ما در ارتباط باشید.

---