امروزه کارفرما یان هنگامی که قصد دارند برای کارگاه یا موسسه خود نیروی کار جذب کنند، با انتشار آگهی از متقاضیان کار دعوت می کنند تا جهت مصاحبه در محل تعیین شده حضور یابند، و قراردادی نیز برای شروع همکاری به صورت چاپ شده آماده کرده اند و در صورت حصول توافق میان کارگر و کارفرما منعقد می‌شود. این قرارداد که همان قرارداد کتبی کار است، علی القاعده حاوی شرط  ارائه نمودن اسناد مالی مانند سفته یا چک ضمانت حسن انجام کار کارگر است، و بدون ارائه این اسناد استخدام شدن منتفی است.

اما آنچه اهمیت اساسی دارد و نیاز به دانش و تخصص را می طلبد نحوه تنظیم و اخذ سفته از سوی کارفرما است، به نحوی که میزان سواستفاده هر دو طرف قرارداد را به حداقل برساند. آنچه مهم است کلیه کارفرمایان بدانند این است که دریافت سفته از کارگر هر چند ممنوعیت قانونی ندارد ولیکن هیئت های رسیدگی کننده اداره کار، هیچ ترتیب اثری به این سفته ها نمی دهند. وکیل متخصص دعاوی اداره کار شخصی است که می‌تواند در این زمینه به شما کمک شایانی بکند.

در ادامه این مقاله به دریافت سفته از کارگر، قانونی بودن یا نبودن آن و…خواهیم پرداخت با ما، بنیاد حقوقی میراث همراه باشید.

 آیا دریافت سفته از کارگر قانونی است؟

شرایطی که برای شروع همکاری توسط کارفرما تعیین می شود، در درجه اول نباید برخلاف قوانین و مقررات جاری کشور باشد و از سوی دیگر در قانون خاص کار نیز شرایط تعیینی منع نشده باشد. به طور مثال اخذ سفته از سوی کارفرما جهت استخدام افراد برای انجام قاچاق غیر قانونی و جرم است و دریافت سفته از کارگر در این مورد نیز فاقد اثر قانونی است.  قبل از انعقاد قرارداد لازم است متقاضی کار با یک وکیل متخصص مشورت نماید.

مطابق ماده ۹ قانون کار برای صحت قرارداد کار در زمان انعقاد قرارداد رعایت شرایط ذیل الزامی است:

1. مشروعیت مورد قرارداد.
2. معین بودن موضوع قرارداد.
3. عدم ممنوعیت قانونی و شرعی طرفین در تصرف اموال یا انجام کار مورد نظر.

از آنجا که شرط دریافت سفته از کارگر بابت ضمانت حسن انجام کار کارگر شرطی غیرقانونی و غیر مشروع نیست، بنابراین منع قانونی برای گرفتن سفته یا چک از کارگران هنگام انعقاد قرارداد کار وجود ندارد. ‌در تبصره همین ماده تاکید شده است، اصل بر صحت کلیه قراردادهای کار است، بنابراین قراردادی که در آن اخذ سفته از سوی کارفرما بابت حسن انجام کار درج شده است صحیح است مگر آنکه بطلان آن‌ها در مراجع ذی صلاح به اثبات برسد.

آیا نمایندگان کارفرما حق دریافت سفته از کارگر  بعد از انعقاد قرارداد کار دارند؟

به لحاظ ماده ۳ قانون کار، کارفرما شخصی است حقیقی یا حقوقی که کارگر به درخواست و به حساب او در مقابل دریافت حق‌السعی کار می‌کند. مدیران و مسئولان‌ و به طور عموم کلیه کسانی که عهده دار اداره کارگاه هستند نماینده کارفرما محسوب می‌شوند و کارفرما مسئول کلیه تعهداتی است که نمایندگان مذکور‌در قبال کارگر به عهده می‌گیرند. در صورتی که نماینده کارفرما خارج از اختیارات خود تعهدی بنماید و کارفرما آن را نپذیرد در مقابل کارفرما ضامن است.

مطابق آنچه در ماده ۳ قانون کار ذکر شده است، اگر نمایندگان دارای اختیار اخذ سفته از سوی کارفرما باشند، می توانند سفته ضمانت کار از کارگر در ابتدای قرارداد یا در طول قرارداد مطالبه نمایند.

نحوه تکمیل و دریافت سفته از کارگر

دریافت سفته از کارگر از سوی کارفرما، در صورتی به صحت و اعتبار قرارداد خلل وارد نمی کند که موارد ذیل در هنگام دریافت سفته از کارگر رعایت شده باشد:

1. ذکر نام کارفرما یا طرف قرارداد.
2. عدم درج مبلغ بر روی سفته  ضمانت حسن انجام کار.
3. عدم درج تاریخ بر روی سفته ضمانت حسن انجام کار.
4. درج عبارت «جهت ضمانت حسن انجام کار» بر روی سفته. 
5. در صورتی که قرارداد کتبی است، شایسته است که شماره سفته  و جهت اخذ آن در قرارداد قید شود.

علاوه بر آن در قرارداد باید تمامی شرایط و مقررات مربوط به کار درج شود تا زمینه سوء استفاده طرفین را به وجود نیاورد.

ضمانت اجرای اخذ سفته از سوی کارفرما بدون قید جهت ضمانت حسن انجام کار

از آن جا که دلیل اصلی دریافت سفته از کارگر این است که، چنانچه کارگر در اثر کم تجربه بودن یا عدم مهارت حین انجام کار خسارتی را به ابزار و وسایل کارگاه وارد نماید، کارفرما بتواند از طریق اسناد دریافت شده ضرر و زیان وارده را جبران نماید. پس اگر هدف کارفرما مورد دیگری باشد و با درج تاریخ و مبلغ روی اسناد مالی کارگر بخواهد، سفته یا چک کارگران را وارد بازار و چرخه اقتصادی نماید این عمل او نه تنها غیراخلاقی است و دریافت سفته از کارگر در این حالت مطابق قانون مجازات اسلامی خیانت در امانت است و قابل تعقیب کیفری است.

اگر کارفرما پس از دریافت سفته از کارگر اسناد مالی کارگران را وارد چرخه اقتصادی نکند، لیکن اقدام به بهره کشی و تحت فشار گذاردن کارگران زیر دست خودش نماید و این اسناد در ید او تهدیدی برای ظلم بر کارگران باشد این عمل جرم است و کارفرما قابل تعقیب کیفری است.

چه زمانی کارگر می تواند سفته ضمانت حسن انجام کار را، از کارفرما پس بگیرد؟

با انقضای مدت قرارداد، کارفرما مکلف است سفته ضمانت حسن انجام کار، را در صورتی که از سوی کارگر خسارتی متوجه کارفرما نشده باشد، به  کارگر مسترد نماید. چنانچه کارفرما به این تکلیف قانونی عمل نکند کارگر می تواند با طرح دعوای استرداد لاشه اسناد مالی، از دادگاه الزام کارفرما به مسترد نمودن اسناد را بخواهد. در صورت وقوع خسارت، از باب مسئولیت مدنی، کارگر مکلف به جبران خسارت است و تا زمانی که خسارت جبران نشده است، کارفرما می‌تواند اسناد مالی ضمانت حسن انجام کار را نزد خود نگاه دارد.

در صورتی که در خصوص خسارت وارد شده میان کارگر و کارفرما اختلافی باشد، هیات اداره کار به موضوع اختلاف رسیدگی می کند، ولیکن صلاحیت اظهار نظر و صدور حکم در مورد دریافت سفته از کارگر را ندارد و این مانع از آن نیست که کارفرما نتواند به میزان خسارت وارد شده دادخواست مطالبه وجه سفته به دادگاه تقدیم نماید. چنانچه کارگر بتواند حسن انجام کار خود را ثابت کند، و قبل از آن نیز کارفرما مبلغ سفته را از طریق حکم دادگاه از کارگر وصول کرده باشد، کارگر می تواند به طرفیت او دادخواست دارا شدن بلاجهت را مطرح و مبلغ محکوم  شده را پس بگیرد.

با عنایت به اینکه اخذ سفته از سوی کارفرما، صرفا جهت جبران خسارات احتمالی کارگر است، رعایت نکات قانونی در نحوه تنظیم صحیح سفته و قرارداد، برای جلوگیری از سواستفاده های بعدی برای هر دو طرف قرارداد الزامی است، با مراجعه به یک وکیل متخصص، تجارت و حرفه خود را از آسیب های مخرب ناشی از عدم اطلاع از قوانین در بازار در امان نگاه دارید‌.

برای دریافت کلیه خدمات حقوقی، می‌توانید از طریق بخش “خدمات” با ما در ارتباط باشید.