دادخواست الزام به تمکین در دادگاه خانواده رسیدگی می شود، این دادخواست، زمانی قابلیت استماع دارد که زن بدون مانع شرعی یا قانونی از انجام تکالیف زوجیت امتناع و زندگی مشترک را ترک نموده است. در ادامه این مقاله به تعریف انواع تمکین، ضمانت اجرای آن و…خواهیم پرداخت با ما، بنیاد حقوقی میراث همراه باشید.

تمکین عام و خاص چیست؟

واژه تمکین یک کلمه عربی است، در لغت به معنای سر فرود آوردن و گردن نهادن است. اصطلاح تمکین اعم از عام و خاص توسط قانونگذار در باب نکاح به کار نرفته است، و هیچ تعریفی نیز از آن ارائه نشده است. صاحب جواهر در تعریف تمکین خاص در جلد ۳۱ کتاب جواهر الکلام صفحه ۳۰۳ آورده است مراد از تمکین «این است که زن جهت استمتاع، خود را در اختیار شوهر قرار دهد و استمتاع شوهر از خود را ـ جز در موارد وجود مانع عقلی یا شرعی ـ محدود به زمان یا مکان و یا کیفیت خاصّی نکند.»

 در ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی آمده است همین که نکاح به طور صحت واقع شد رابطه زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.

دکترین حقوقی، این ماده را حمل بر تمکین عام و خاص نموده اند و رعایت تمایلات جنسی همسر را از لوازم حسن معاشرت دانسته اند. مصادیق تمکین عام در قانون مدنی ذکر نشده است برخی از دکترین حقوقی مهم ترین مصادیق آن را موارد زیر برشمارده اند:

• سکونت مشترک
• وفاداری
• معاضدت در تشییع و تحکیم مبانی خانواده
• نگهداری از فرزندان

از چه زمانی زن مکلف به تمکین عام و خاص است؟

در ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی آمده است همین که نکاح به طور صحت واقع شد رابطه زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود. از تاریخ وقوع عقد، زن مکلف به تمکین عام و خاص است و ایجاد حقوق و تکالیف ناشی از زوجیت منوط به تراضی طرفین نیست زوجین نمی‌توانند بر خلاف این ماده تراضی نمایند مگر مواردی که اجازه قانونی وجود دارد.

آیا طرح دادخواست الزام به تمکین قبل از عروسی ممکن است؟

در مواردی که مطابق عرف، مرد پس از برگزاری مراسم عروسی، زوجه را به منزل خود می‌برد و برگزاری مراسم اخیر از لوازم عرفی عقد نکاح محسوب می‌شود، زوج متعهد به اجرای شرط اخیر بوده و نمی‌تواند بدون انجام مراسم عرفی عروسی زوجه را به شروع زندگی مشترک و تمکین از خود با دادخواست دعوت کند.

ضمانت اجرای الزام به تمکین

تکلیف مصرح در ماده ۱۱۰۳ صرفاً یک توصیه اخلاقی نیست. ضمانت اجرای الزام به تمکین برای زن در صورتی که از انجام وظیفه حسن معاشرت و تمکین عام و خاص از همسرش سرباز زند  اسقاط حق نفقه است، این موضوع در ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی آمده است، هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. در فقه به زنی که بدون مانع مشروع از ادای وظایف و تکالیف زوجیت و بطور ویژه تمکین عام و خاص شانه خالی کند ناشزه می گویند. نشوز عبارت از وضعیتی است که زن از تمکین امتناع و زندگی مشترک را بدون مانع مشروع و قانونی ترک  می کند.

اثبات وضعیت نشوز و ناشزه بودن زن بر عهده مرد است و با تقدیم دادخواست الزام به تمکین این امر اثبات می شود و به محض اثبات این امر رفع تکلیف قانونی مرد به پرداخت نفقه زن است و این یکی از موارد ضمانت اجرای تمکین است. و چنانچه پرونده کیفری ترک انفاق در جریان رسیدگی در مرحله دادسرا باشد قرار منع تعقیب و اگر در دادگاه کیفری دو باشد حکم برائت صادر می شود. دلیل این امر که اثبات وضعیت نشوز با دادخواست الزام به تمکین بر عهده مرد است این است که زن برای گرفتن نفقه نیازی به اثبات تمکین ندارد و با اثبات وقوع نکاح تمکین مفروض است.

دومین ضمانت اجرا هنگامی است که رای تمکین به نفع مرد صادر شود، و زن با صدور اجرائیه به منزل مشترک مراجعت ننماید و با هیچ وسیله ای نیز الزام به تمکین وی ممکن نباشد. در این وضعیت به دلیل ایجاد وضعیت عسر و حرج مرد می تواند با تقدیم دادخواست ازدواج مجدد از دادگاه اجازه ازدواج مجدد اخذ کند. سومین ضمانت اجرا و گرفتن حکم الزام به تمکین زن توسط مرد که همان اثبات وضعیت نشوز است و اثر بسیار مطلوبی برای مرد دارد، این است که چون تکلیف پرداخت نفقه از دوش مرد برداشته می شود پرونده طلاق به درخواست زوجه به دلیل عدم پرداخت نفقه نیز دیگر قابلیت استماع نخواهد داشت.

آیا زن هم می‌تواند دادخواست تمکین را از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی تنظیم و الزام به تمکین مرد را از دادگاه بخواهد؟

این کار مطابق عرف نیست. دعوای الزام به تمکین ویژه مرد است، در مواردی که مردی زندگی مشترک را ترک کند و حاضر به بازگشت به زندگی مشترک نباشد حتی اگر هیچ دلیل شرعی و قانونی هم نداشته باشد، طرح دادخواست تمکین جهت بازگرداندن وی به زندگی مشترک ممکن نیست و زن می تواند دادخواست طلاق به درخواست زوجه را تقدیم نماید. با عنایت به اینکه امتناع از تمکین عام و خاص توسط زن بدون مانع مشروع یا قانونی و اثبات آن دارای ضمانت اجرایی بسیار موثری برای مرد در سایر دعاوی است، لازم است تا قبل از طرح دادخواست با وکیل متخصص دعاوی خانواده مشورت و هدایت و وکالت پرونده به وکیل سپرده شود.

برای دریافت کلیه خدمات حقوقی، می‌توانید از طریق بخش “خدمات”  با ما در ارتباط باشید.