به موجب قوانین حاکم بر نهاد خانواده در کشورمان، ازدواج کردن اجباری نیست، اما تعهد به ازدواج انجام شده تکلیف است. در اولین ازدواج افراد هیچ محدودیتی حتی در مورد سن قانونی ندارند. می توانند با هر فردی که بخواهند و در صورت رضایت طرف مقابل ازدواج کنند. سن قانونیِ ازدواج در ایران ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران است. ولی در حقیقت این  محدودیت سنی در فقه پذیرفته نشده و قانون نیز این عدم پذیرش را تایید کرده و در حال حاضر ازدواج دختران کمتر از ۱۳ سال و پسران کمتر از ۱۵ سال با اجازه ولی به شرط مصلحت با تشخیص دادگاه خانواده صالح ممکن است.

در ادامه این مقاله به شرایط ازدواج مجدد، محدودیت ها، مسائل قانونی آن و…خواهیم پرداخت با ما، بنیاد حقوقی میراث همراه باشید.

محدودیت ازدواج مجدد

ثبت ازدواج اول در دفاتر رسمی ازدواج و به موجب سند نکاح انجام می شود.  این سند حاوی شروط ۱۲ گانه است که به شروط ضمن عقد نکاح معروف هستند. آخرین شرط آن عبارت است از:

از اینکه: «بند ۱۲- زوج همسر دیگری بدون رضایت زوجه اختیار کند یا به تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.»

زوج با امضای این شرط حق داشتن دو همسر به صورت همزمان را از خود سلب و ساقط نمی نماید.  بلکه این شرط ازدواج دوم مرد اعم از موقت یا دائم را منوط به رضایت همسر اول می نماید. با امضای این شرط زوج متعهد می شود که بدون رضایت همسر اول و تا زمانی که همسر اول را در عقد ازدواج خود دارد با زن دیگری پیمان زناشویی اعم از دائم یا موقت نبندد، به این ترتیب محدودیت ازدواج مجدد با امضای سند رسمی برای مرد آغاز می شود. ضمانت اجرای تخلف از این تعهد، این است که همسر اول اختیار دارد تا با مراجعه به دادگاه خانواده و اثبات نقض شرط ضمن عقد توسط زوج، خودش را با کلیه حق و حقوق قانونی مطلقه نماید. 

راه های قانونی رفع محدودیت ازدواج مجدد

بنابر آنچه تاکنون گفته شد، هر گونه ازدواج دوم مرد، در حالی که هنوز همسرش را دارد برای او دردسرهای قانونی خیلی زیادی به دنبال دارد و بدترین آنها طلاق به درخواست زوجه و از هم پاشیدن کانون خانواده است، البته لازم است یاد آور شویم در صورت وجود شرایط ۹ گانه خاص مرد اجازه ازدواج مجدد خواهد داشت.

 مطابق ماده 16 قانون حمایت از خانواده ( مصوب 1353 )  در شرایط ذیل مرد اجازه ازدواج مجدد دارد:

1. رضایت همسر اول
2. همسر اول  قادر به ایفای وظایف زناشویی نباشد.آ
3. عدم تمکین زن از شوهر
4. ابتلا زن به جنون یا امراض صعب العلاج
5. محکومیت زن به حبس 5 سال یا بیشتر
6. ابتلا زن به هرگونه اعتیاد مضر
7. ترک زندگی خانوادگی از طرف زن
8. غایب بودن یا مفقود الاثر شدن زن
9. عقیم بودن زن

دادخواست و رسیدگی به دعوای تجویز ازدواج مجدد

مردی که یکی از شرایط ۹ گانه فوق الذکر را دارا است و می‌خواهد با وجود همسر اول، همسر دیگری اعم از دائم یا موقت اختیار کند می‌بایست با تقدیم دادخواست از دادگاه خانواده اجازه ازدواج دوم بگیرد.

دلایل و مدارک مورد نیاز دادخواست ازدواج مجدد:

• در این دعوا اولین مدرک مرد باید مدرکی باشد که حاکی از وضعیت تاهل وی است  مرد باید این را به شعبه دادگاه خانواده رسیدگی کننده ارائه کند که همان سند رسمی ازدواج است. 
• دومین مدرک که اساس رسیدگی را تشکیل می‌دهد، مدارک اثباتی دلیل اوست مردی که دلیل خود را محکومیت همسرش به ۵ سال یا بیشتر حبس اعلام کرده می‌بایست رای محکومیت قطعی شده  از دادگاه صادر کننده را پیوست دادخواست خود کند.

یا مردی که دلیل اصلی خود را جنون همسرش اعلام کرده، اگر قبلا این امر ثابت شده است و حکم حجر دارد، می‌بایست حکم حجر را پیوست دادخواست نماید، اگر نه در ستون خواسته ارجاع امر به پزشکی قانونی را از دادگاه خانواده می‌بایست درخواست کند . آنچه مهم است بدانید این است که تحقیقات ضروری توسط دادگاه خانواده در خصوص ادعای شما انجام می شود و بهتر است قبل از تقدیم دادخواست از وکیل  متخصص دعاوی خانواده مشاوره لازم و دقیق منطبق بر شرایط و دلیل دادخواست ازدواج مجدد خود را دریافت کنید. مسئله خیلی مهم دیگر، احراز توانایی مالی خواهان ( مرد ) است.

دادگاه خانواده می خواهد بداند آیا زوج توانایی مالی اداره دو زندگی مشترک را دارد یا خیر؟

پس اگر دلیل درخواست ازدواج مجدد شما ترک زندگی بدون دلیل شرعی توسط زوجه باشد و حتی با حکم الزام به تمکین نیز زوجه حاضر به بازگشت به منزل نشده و مهریه را به اجرا گذارده و شما در پرونده مهریه اعلام اعسار از پرداخت نموده باشید، تقدیم دادخواست ازدواج دوم برای شما کار صحیحی نیست، یک وکیل متخصص و با تجربه دعاوی خانواده به شما خواهد گفت که این دعوا در شرایط فعلی شما، محکوم به شکست است چون در این پرونده می بایست توانایی مالی خود را اثبات کنید در حالی که بدهکار مهریه هستید. در گام آخر صورت وجود تمام شرایط دادگاه خانواده احراز خواهد کرد که آیا شما قادر به اجرای عدالت بین همسران خود خواهید بود یا نه؟ اغلب قضات به این مساله توجه دقیقی ندارند و ساز و کار قانونی درستی نیز برای آن تدارک دیده نشده است.

اگر مرد با حکم دادگاه اقدام به ازدواج مجدد کند در حالی که همسر اول او رضایت نداشته باشد می‌تواند تقاضای طلاق کند؟

یک رأی وحدت رویه در این مورد تعیین تکلیف کرده است:

رأی وحدت رویه شماره 716 مورخ 20 / 07 / 1389 ” نظر به اینکه مطابق ماده 1108 قانون مدنی تمکین از زوج تکلیف قانونی زوجه است بنابراین در صورتی که زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع نماید و زوج این امر را در دادگاه اثبات نماید

و با اخذ اجازه از دادگاه همسر دیگری اختیار نماید، وکالت زوجه از زوج در طلاق به حکم ماده 1119 قانون مدنی ضمن عقد نکاح شرط و مراتب در سند ازدواج ذیل بند ب شرایط ضمن عقد در ردیف 12 قید گردیده محقق و قابل اعمال نیست.

لذا به نظر اکثریت اعضاء هیأت عمومی دیوان عالی کشور و رای شعبه چهارم دادگاه تجدید نظر استان همدان که با این نظر انطباق دارد مورد تایید است این رای طبق ماده 270 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری در موارد مشابه شعب دیوان عالی کشور و کلیه دادگاه ها لازم الاتباع است “.

شایان ذکر است اگر دلیل حکم دادگاه خانواده در دادخواست تجویز ازدواج مجدد از دلایل ۹ گانه دیگر هم باشد همین حکم جاری است و رای وحدت رویه در حکم قانون است.
بنابر آنچه گفته شد، اگر مردی بدون در نظر گرفتن شرایط 9 گانه اقدام به ازدواج مجدد نماید همسر اول او می تواند خود را مطلقه نماید، اگر مردی که شرایط 9 گانه را دارا است ولی بدون اجازه دادگاه خانواده  یا همسرش ازدواج دوم نموده است، در این شرایط نیز همسر اول  حق طلاق دارد، تقدیم به موقع و منطبق بر شرایط قضایی دادخواست ازدواج مجدد، تاثیر بسیار خوبی برای زوج در روال زنجیره دعاوی خانواده خواهد داشت و نحوه طرح کردن آن و تشخیص زمان تقدیم این دادخواست بسیار مهم است و در صورتی که تصمیم بر طرح چنین دادخواستی دارید حتما قبل از هر گونه اقدام با یک وکیل متخصص امور خانواده مشورت نمایید.

برای دریافت کلیه خدمات حقوقی، می‌توانید از طریق بخش “خدمات” با ما در ارتباط باشید.