مالیات یک نوع هزینه اجتماعی مبنی بر انتقال بخشی از درآمدها و سود فعالیت‌های اقتصادی به دولت می‌باشد. 

این انتقال اجباری و بلاعوض است و تمام اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی به جز افراد مستثنی شده به موجب قانون در یک جامعه موظفند که درصدی از درآمد و اموال خود را برای تامین هزینه‌های عمومی به دولت بپردازند.

دولت مبالغ دریافتی مالیات‌ را جهت تأمین سرمایه لازم برای عمران و آبادانی کشور و انجام خدمات عمومی به کار می گیرد.

انواع مالیات در یک دسته بندی کلی دو نوع هستند:

مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم، هر کدام از این دو دسته دارای زیر مجموعه‌های خاص خود هستند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت با ما، بنیاد حقوقی میراث همراه باشید.

مالیات مستقیم

یکی از انواع مالیات، است که در آن پرداخت کننده مالیات و کسی که قانوناً موظف به پرداخت مالیات می باشد یک نفر است، در حالی که در مالیات غیر مستقیم اینگونه نمی باشد.

در مالیات مستقیم مقدار مبلغ اجباری قابل انتقال به دولت به عنوان مالیات بر اساس مقدار و میزان درآمد یا دارایی‌ها اعمال می‌شود و مقدار آن اصولا تناسبی با میزان درآمد یا دارایی پرداخت کننده است، به طوری که با افزایش درآمد یا دارایی، میزان مالیات پرداختی نیز افزایش می‌یابد.

انواع مالیات مستقیم در قانون مالیات های مستقیم در دو قسمت مالیات بر دارایی مواد 3 تا 51 و مالیت بر درآمد مواد 52 تا 131 ذکر شده است.

1. مالیات بر درآمد اشخاص (حقوق و دستمزد):

از انواع مالیات است که بر حسب  درآمد افراد محاسبه و کسر می شود، این نوع از مالیات  در قانون مالیات های مستقیم در هفت فصل بررسی شده ، در این قانون درآمدهای مشمول پرداخت مالیات مستقیم به شرح ذیل است:

1. مالیات بر درآمد املاک

مطابق ماده 52 قانون مالیات های  مستقیم درآمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می باشد. 

مالیات مستقیم بر درآمد املاک حسب مواد 52 لغایت 80 قانون مالیات های مستقیم و اصلاحیه و الحاقات بعدی شامل مالیات بر اجاره املاک و مستغلات، مالیات بر خانه‌های خالی، مالیات نقل و انتقال قطعی املاک، مالیات سرقفلی و مالیات حاصل از ساخت و فروش املاک نوساز می‌شود.

تعیین ارزش معاملاتی املاک بر عهده کمیسیون تقویم املاک گذارده شده است.

2. مالیات بر درآمد کشاورزی

مطابق ماده 81 اصلاحی مورخ 1380/11/27 قانون مالیات های مستقیم درآمد حاصل از کلیه فعالیت های کشاورزی، دامپروری، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل و پرورش طیور، صیادی و ماهیگیری، نوغانداری، احیا مراتع و جنگلها، باغات اشجار از هر قبیل و نخیلات از پرداخت مالیات مستقیم معاف می باشد.  

3. مالیات بر درآمد حقوق

مطابق ماده 82  قانون مالیات های مستقیم درآمدی که شخص حقیقی در خدمت شخص دیگر ( اعم از حقیقی یا حقوقی ) در قبال تسلیم نیروی کار خود بابت اشتغال در ایران بر حسب مدت یا کار انجام یافته به طور نقد یا غیرنقد تحصیل می کند مشمول مالیات بر درآمد حقوق است.

یکی از انواع مالیات  است که تکلیف قانونی به پرداخت آن در قانون بیمه تامین اجتماعی نیز وجود دارد.

4.  مالیات بر درآمد مشاغل

از دیگر انواع مالیات مطابق ماده 93 قانون مالیات های مستقیم درآمدی که شخص حقیقی از طریق اشتغال به مشاغل یا به عناوین دیگر غیر از موارد مذکور در سایر فصل های این قانون در ایران تحصیل کند پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد مشاغل می باشد.

انواع مشاغلی که مشمول مالیات مستقیم بر درآمد هستند عبارتند از: مد صاحبان حرفه و مشاغل آزاد مانند کسبه، بهره‌ برداران معادن، موسسات حسابرسی و مشاوره ای، موسسات ساختمانی و تاسیسات فنی صاحبان هتل ها و متل ها  صاحبان بیمارستان زایشگاه تیمارستان و درمانگاه ها صاحبان مجلات و روزنامه ها موسسات چاپ کتاب صاحبان موسسات آموزشی صاحبان سینما و موسسات فیلمبرداری  دلالان و حق العمل کاران صاحبان تعمیرگاه های مجاز صاحبان دفاتر اسناد رسمی پزشکان و دندانپزشکان و صاحبان آزمایشگاه و صاحبان رادیولوژی و فیزیوتراپی، وکلا و کارشناسان رسمی ورزشکاران و مربیان حرفه‌ای عمده‌ترین مشاغل مشمول مالیات بر درآمد مشاغل آزاد هستند.

منظور از صاحبان اشخاصی هستند که بهره برداری از موسسات به حساب آنها انجام می شود.

5. انواع مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

از دیگر انواع مالیات ماده 105 قانون مالیات های مستقیم  جمع درآمد شرکت ها و درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف در ایران یا خارج از ایران تحصیل می شود، پس از وضع زیان های حاصل از منابع غیر معاف و کسر معافیت های مقرر به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه ای می باشد، مشمول مالیات به نرخ بیست و پنج درصد ( 25٪ ) خواهند بود

6. مالیات بر درآمد اتفاقی  

ماده 119 (اصلاحی 07/02/1371) قانون مالیات های مستقیم نوع دیگری از انواع مالیات درآمد نقدی و غیر نقدی که شخص حقیقی یا حقوقی به صورت بلاعوض و یا از طریق معاملات محاباتی و یا به عنوان جایزه یا هر عنوان دیگر از این قبیل تحصیل می نماید مشمول مالیات اتفاقی به نرخ مقرر در ماده 131 این قانون خواهد بود

ماده 120 (اصلاحی 07/02/1371) قانون مالیات های مستقیم نوع دیگری از انواع مالیات را ذکر کرده که بر درآمد اتفاقی وضع شده است.

درآمد مشمول  بر درآمد اتفاقی عبارت است از صد درصد درآمد حاصله و در صورتی که غیر نقدی باشد به بهای روز تحقق درآمد طبق مقررات این قانون تقویم می شود مگر در مورد املاکی که در اجرای مفاد ماده 64 این قانون برای آنها ارزش معاملاتی تعیین شده است که در این صورت ارزش معاملاتی ماخذ محاسبه مالیات قرار خواهد.

7. مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف

از انوع مالیات مستقیم است که دایره شمول آن مربوط به افرادی است که دارای چند منبع درآمدی مختلف هستند، در این حالت میزان مالیات بر اساس درآمد در طول سال محاسبه می شود.

۲. مالیات بر دارایی 

یکی دیگر از انواع مالیات که در قانون مالیات های مستقیم بدان اشاره شده است و بر دارایی اشخاص وضع می شود 

در قانون مالیات های مستقیم این نوع از مالیات مستقیم در پنج فصل بررسی شده و دارایی های مشمول مالیات به پنج دسته تقسیم شده اند است:

۱. مالیات سالانه املاک

این نوع از انواع مالیات شامل کلیه مالکین (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) نسبت به جمع ارزش املاک خود و حسب مورد املاک فرزندان تحت تکفل خود اعم از مسکونی و سایر املاک واقع در محدوده شهرها و شهرک ها (به استثنای یک واحد مسکونی شخص حقیقی اعم از خانه یا آپارتمان به انتخاب او)  مشمول مالیات سالانه می باشند.

۲. مالیات مستغلات مسکونی خالی

در نوع دیگری از انواع مالیات هر گاه مستغلات مسکونی واقع در مراکز استانها و شهرهای با جمعیت بیش از یکصد هزار نفر آماده برای اجاره باشند و بدون داشتن موانع قانونی بیش از مدت شش ماه متوالی خالی و بلااستفاده نگه داشته شوند نسبت به بعد از شش ماه مذکور مشمول مالیات مستقیم خواهند بود.

۳. مالیات اراضی بایر

کلیه اراضی بایر واقع در محدوده شهرها نیز مشمول انواع مالیات می شوند در صورتی که بدون عذر موجه باید بمانند پرداخت مالیات سالانه  بر عهده مالک است.

۴. مالیات بر ارث

نوع دیگری از انواع مالیات، مالیات بر ارث است و اموال و دارایی هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال می یابد، به شرح ذیل مشمول مالیات مستقیم است:

1ـ نسبت به سپرده های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار به استثنای موارد مندرج در بند ( 2 ) این ماده و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث و یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد ( 3 % )

2ـ نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم ( 5 /1 ) برابر نرخ های مذکور در تبصره ( 1 ) ماده ( 143 ) و ماده ( 143 مکرر ) این قانون طبق مقررات مزبور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

3ـ نسبت به حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ده درصد ( 10 % ) ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث

4ـ نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد ( 2 % ) بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.

5 ـ نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم ( 5 /1 ) برابر نرخ های مذکور در ماده ( 59 ) این قانون به ماخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به ماخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث.

6ـ نسبت به اموال و دارایی های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد ( 10 % ) ارزش ماترک که ماخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است. در صورت عدم شمول مالیات بر ارث در کشور مزبور به مأخذ ارزش روز انتقال یا تحویل به نام وراث.

۵. حق تمبر اسناد تجاری که در ایران صادر یا معامله و مورد استفاده قرار داده می شود.

از دیگر انواع مالیات مطابق ماده 44 (اصلاحی 27/11/1380)قانون مالیات های مستقیم از هر برگ چک که از طرف بانک ها چاپ می شود در موقع چاپ دویست ( 200 ) ریال حق تمبر اخذ می شود.

و مطابق ماده 45 (اصلاحی 31/04/1394)همین قانون از اوراق مشروحه زیر نسبت به مبلغ آنها معادل نیم در هزار حق تمبر اخذ میشود.

– برات.

– فته طلب ( سفته ) و نظایر آنها.

تبصره – حق تمبر مقرر در این ماده بابت کمتر از هزار ریال معادل حق تمبر هزار ریال خواهد بود.

مالیات غیر مستقیم

 از دیگر انواع مالیات‌، مالیات غیر مستقیم است مانند مالیات فروش، مالیات غیر مستقیم توسط یک واسطه (مثلا مغازه خرده‌فروشی) از اشخاص (مثلا مصرف‌کننده) که مالیات مذکور را به صورت بخشی از قیمت کالای خریداری‌شده پرداخته‌اند، جمع‌آوری می‌شود.

 سپس این واسطه اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم کرده و عواید مالیاتی را همراه با اظهارنامه خود به دولت می‌فرستد. به این معنا، مالیات غیرمستقیم در مقابل مالیات مستقیم قرار می‌گیرد که در آن مالیات مستقیما توسط دولت از اشخاص (حقیقی یا حقوقی) جمع‌آوری می‌شود.

انواع مالیات غیر مستقیم بر دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام از آنها به شرح ذیل دارای انواعی است.

مالیات بر واردات

• حقوق  گمرکی
• سود بازرگانی
• ۳۰ ٪ از مبلغ اتومبیل‌های وارداتی
• ۱۵٪حق ثبت

مالیات بر مصرف و فروش

• مالیات بر فراورده‌های نفتی
• مالیات تولید الکل طبی و صنعتی
• مالیات نوشابه‌های غیر الکلی
• مالیات فروش سیگار
• مالیات اتومبیل (۱۵٪مالیات اتومبیل‌های داخلی)
• مالیات فروش خاویار
• مالیات حق اشتراک تلفن خودکار و
• خدمات بین‌الملل
• مالیات ضبط صوت و تصویربا عنایت به اینکه انواع مالیات وضع شده از جانب دولت بر اشخاص حقیقی و حقوقی در راستای عمران و آبادانی و هزینه های جاری کشور صرف می شود پرداخت منظم آن برای کشور و جامعه مزایای زیادی دارد و شایسته است مودیان در پرداخت آن نهایت دقت را با هدف کمک به کشور انجام دهند.

برای دریافت کلیه خدمات حقوقی، می‌توانید از طریق بخش “خدمات”  با ما در ارتباط باشید.

---